مبانی نظری آثار اجتماعی عدالت قضایی، امام علی، نهج البلاغه

مبانی نظری فصل دوم پایان نامه بررسی آثار اجتماعی عدالت قضایی، امام علی، نهج البلاغه با منابع درون متنی و پایانی به شیوه APA

بخشهایی از متن مبانی نظری

عدالت قضایی از منظر امام علی علیه السلام

یکی از مهم ترین حوزه هایی که اجرای عدالت در آن بسیار ضروری و بر اثر بی عدالتی در آن، بیشترین ظلم ها و حق کشی ها صورت می گیرد قضاوت است.

عدالت قضایی عبارت است از برابر داشتن و رعایت تساوی در بین طرفین دعوی توسط قاضی در جریان رسیدگی و صدور حکم به نفع صاحب حق با رعایت منافع عمومی در چهارچوب موازین اسلامی. به عبارت دیگر عدالت قضایی عبارت است از رسیدگی و صدور حکم به قصد ایجاد توازن بین حقوق فرد و اجتماع در چهارچوب قانون، چنان چه امام علی علیه السلام می فرماید: مَنِ ابْتُلِیَ بِالْقَضَاءِ فَلْیُوَاسِ بَیْنَهُمْ فِی الْإِشارَهِ وَ النَّظَرِ وَ فِی الْمَجْلِسِ: هر که در مقام قضاوت قرار گیرد، باید در اشاره کردن ها و نگاه ها و جایگاه نشستن، میان مردمان برابری را پاس دارد.

امام علی علیه السلام در رابطه با اجرای عدالت در قضاوت و داوری درباره ی همه ی انسان ها چه خویشاند و چه بیگانه، به مالک اشتر می فرماید: عَلَیْکَ بِالْعَدْلِ فِی حُکْمِکَ إِذَا انْتَهَتِ الْأُمُورُ إِلَیْکَ وَ أَلْزِمِ الْحَقَّ مَنْ لَزِمَهُ مِنَ الْقَرِیبِ وَ الْبَعِیدِ وَ کُنْ فِی ذَلِکَ صَابِراً مُحْتَسِباً وَ افْعَلْ ذَلِکَ بِقَرَابَتِکَ حَیْثُ وَقَعَ وَ ابْتَغِ عَاقِبَتَهُ بِمَا یَثْقُلُ عَلَیْهِ مِنْهُ فَإِنَّ مَغَبَّهَ ذَلِکَ مَحْمُودَهٌ: هنگامى که کارها جهت داورى، و صدور حکم به تو عرضه مى شود عدالت را مراعات کن. اجراى حقّ را در باره هر که باشد، چه خویش و چه بیگانه، لازم بدار و در این کار شکیبایى پیشه کن و این شکیبایى را به حساب خدا بگذار. هر چند، در اجراى عدالت بستگان تو را زیان رسد و تو چشم به سرانجام کاردار، هر چند تحمّل آن بر آنان سنگین آید ولى سرانجامش دلنشین و پسندیده است.

در نگاه امام علی علیه السلام عدالت قضایی چنان مهم است که در هشداری به شریح قاضی فرموده است: یا شُرَیْحُ، قَدْ جَلَسْتَ مَجلِساً لایَجْلِسُهُ إلّا نَبِیُّ أو وصِیُّ نَبِیّ أوْ شَقِیٌّ: ای شریح! تو در جایی نشسته ای که جز پیامبر یا وصیّ پیامبری، و یا شقاوتمندی در آن جا نمی نشیند. ...

برابری طرفین دعوا در قضاوت

عدالت قضایی اقتضا می کند که قاضی در تمام موارد میان طرفین دعوا برابری را رعایت کند و به طور یکسان به صورت طرفین دعوا نگاه کند و به گونه ای عمل نکند که احساس شود قاضی به یکی از طرفین دعوا نظر خاصی دارد، چنان که امام صادق از امیرالمؤمنان علی علیه السلام روایت کرده است: مَنِ ابْتُلِیَ بِالْقَضَاءِ فَلْیُوَاسِ بَیْنَهُمْ فِی الْإِشارَهِ وَ النَّظَرِ وَ فِی الْمَجْلِسِ: هر که در مقام قضاوت قرار گیرد، باید در اشاره کردن ها و نگاه ها و جایگاه نشستن، میان مردمان برابری را پاس دارد.

برابری و تساوی طرفین دعوا در نظر قاضی، مانع قضاوت ناحق قاضی به نفع یکی از طرفین می شود. هم چنین این امر موجب می شود که قاضی یکی از دادخواهان را علیه دیگری راهنمایی نکند تا به گونه ای در دادگاه سخن بگوید و از خود دفاع کند که طبق موازین قضایی دادگاه به سود او رأی داده شود. علاوه بر این، یکسان نگری قاضی سبب می شود که حق کسی پایمال نشود و به ناحق، علیه یکی از طرفین دعوا حکمی داده نشود.

نقل است که در زمان حکومت خلیفه دوم فردی از امام شکایتی نزد خلیفه برد، او امام را حاضر کرد. و به ایشان گفت: یا اباالحسن دوشادوش مدعی بنشین. در این هنگام آثار ناراحتی در چهره امام آشکار شد. عمر گفت یا علی از این که دوشادوش مدعی بنشینی اکراه داری؟ علی علیه السلام فرمودند: نه، ولی ناراحتی ام از این است که بین من و مدعی، مساوات را رعایت نکردی، زیرا مرا با گفتن کنیه ام تکریم کردی، ولی او را این گونه گرامی نداشتی. ...

متن بالا مختصری از فایل دانلودی مبانی نظری بود سایر مطالب به شرح زیر است. ...

فهرست مطالب مبانی نظری

عدالت قضایی از منظر امام علی علیه السلام

آثار اجتماعی عدالت قضایی

پرداخت حقوق هرکس مطابق با عمل وی

برابری طرفین دعوا در قضاوت

برپایی حق و تساوی در رعایت حقوق مردم

عدم طمع نزدیکان قاضی و امیدواری سایرین به عدالت وی

ایجاد امنیت اجتماعى

عدم زورگویی و درازدستی یکی از طرفین دعوا بر دیگری

سعادت و آرامش

حمایت از حقوق مردم و صاحبان حق

مهلت دادن به کسی که شاهد غایبی دارد در مجلس قضاوت

پرهیز از قضاوت با ظنّ و گمان غیر معتبر

فهرست منابع و مآخذ